خانم دکتر سبحانی (مشاور درمان آزمایشگاه تخصصی عسل دانشگاه شهید بهشتی):
در رابطه با یک بیماری سیستم عصبی بنام آلزایمر خدمتتون توضیح بدم، اینکه این بیماری چی هست؟ با چه علایمی شناخته میشود؟ علل و درمان مناسب چی میتواند باشد؟
این بیماری در واقع یک بیماری پیش رونده هست یعنی به مرور زمان شدت ان افزایش پیدا میکند و اصطلاحا فراموشی در دوران پس از ۶۵ سالگی یا دوران پیری است. ما نوعی فراموشی قبل از این سن هم داریم (در واقع آن رو بنام بیماری آلزایمر نمیدانیم) که اصولا ژنتیکی است و در تعداد بسیار کمی از افراد مشاهده میشود. اما افراد مسنی که دچار بیماری آلزایمر میشوند، در ابتدا اتفاقات اخیر را فراموش میکنند، بعنوان مثال گم کردن وسایل، به یاد نیاوردن کارهایی که به قول معروف همان روز انجام دادند و اتفاقاتی که در فاصله چند ساعت انجام شده را فراموش میکنند. کم کم این فراموشی به خاطرات گذشته میرسد و یواش یواش فرد هویت خودش، اطرافیان و خانواده را ممکنه فراموش بکند و کم کم مکانی که قرار هست در آن زندگی کنند رو امکان دارد یادشان برود. این بیماری گسترش می یابد تا اینکه بدلیل اینکه مغز در حال آسیب دیدن هست باعث میشود بخش های کنترل کننده‌ی حرکت های فرد هم دچار آسیب بشود و کم‌کم در راه رفتن و در حرکات عادی روزانه هم دچار مشکل بشوند. این حالت دیگر آلزایمر پیشرفته هست که فرد برای گذران عادی زندگیش دچار مشکلات زیادی هست و وابستگی زیادی به افراد دور و برش پیدا میکند.
اما الزایمر چطور اتفاق میوفتد و چرا سلولهای مغز به این شکل دچار آسیب میشوند؟
مشخص شده که این بیماری یک بیماری استرسی هست، آن هم از نوع استرس مزمن و در طی سال‌ها این بیماری ایجاد میشود و خودش را در سنین پیری نشان می دهد. در واقع استرس طولانی مدت و ادامه دار سبب افزایش یکسری مولکول‌های مخرب بنام رادیکال های آزاد در داخل سلول های مغز میشود. رادیکال‌های آزاد، اکسیدان‌های خیلی قوی هستند یعنی می‌تونند سبب اکسیداسیون مولکول‌های حیاتی سلول بشوند و باعث تغییر شکل انها، تخریب و در نهایت از بین رفتن سلول ها بشوند.
مولکول‌های مفید سلول وقتی از بین بروند، عملکردشان را از دست میدهند و سلول آرام آرام و در نهایت دچار مرگ سلولی یا اصطلاحا آتروفی می شود. وقتی سلول‌ها هم بمیرند، اندام کوچکتر میشود و در واقع کل عملکرد اندام دچار اختلال میشود. در مورد بحث آلزایمر این اتفاق دقیقا در مورد مغز میوفتد، به این شکل که وقتی رادیکال‌های آزد بالا میره، بر دو نوع مولکول تاثیر میگذارد: که یکی از آنها یک نوع پپتید هست و دیگری نوعی پروتیین. پپتیدی به نام پپتید آمینوید بتا شناخته شده که در حالت طبیعی به شکل محلول هستند و در اثر رادیکال‌های آزاد این ساختار آمینوید‌های بتا، به شکل نامحلول در می‌آیند. (پپتید‌های آمینوید بتا خودشان سلولهای عصبی را در برابر استرس اکسیداتیو حفاظت میکنند در واقع یکسری پپتید‌های حفاظت کننده هستند. وقتی خود اینها دچار اختلال بشوند قاعدتا دیگر این حفاظت را برای سلولهای عصبی نخواهند داشت.) و در واقع به شکل اشتباهی ساختارشون تغییر میکنه و در اثر این ساختار تغییر یافته، اینها به هم متصل میشوند. مولکول‌های تک پپتیدی وقتی به هم بچسبند، تولید یکسری پلاک‌ها یا تجمعاتی رو میکنند که در خارج سلولهای عصبی لابه لای انها رسوب میکنند و سبب ایجاد اختلال در ارتباطات بین نورون‌ها و انتقال پیام‌های عصبی میشوند.
نوع دیگری از سلول‌ها که در اثر استرس اکسیداتیو ناشی از عملکرد رادیکال‌های آزاد در سلولهای عصبی آسیب میبینند، نوعی پروتئین بنام پروتئین تاو هستش که این پروتئین ها در داخل سلولهای عصبی عملکرد اصلی آنها کمک به شکل گیری صحیح اسکلت سلولی از نوع میکروتوبول‌ها است. میکروتوبول‌ها همانطور که میدانید در رابطه با شکل‌گیری صحیح سلول‌ها و حرکات ریز سلولی و انتقال یکسری مولکول‌ها بین سلول‌ها دخیل هستند. در مورد نورون‌ها هم بحث سیناپس‌ها را داریم بدین صورت که ارتباط بین سلولهای عصبی از طریق تولید مولکول‌های رابط بنام استیل کولین است، که این استیل کولین درمحل سیناپس‌ها از یک نورون به نورون دیگه منتقل میشوند و سبب انتقال پیام عصبی می شوند.
همانطور که خدمتتان گفته شد پروتئین تاو در اثر حضور رادیکال‌های آزاد و شرایط استرسی در داخل سلول دچار تغییراتی میشوند که این تغییرات سبب میشود از میکروتوبول‌ها جدا بشه و این جدا شدن دو تا تاثیر دارد، 1. میکروتوبول‌ها تجزیه میشوند و از بین میرند، در واقع انگار که از هم پاشیده میشوند و 2. خود پروتئین تاو هم به شکل غیر طبیعی به هم متصل میشوند و یکسری گره‌ها و تجمعاتی رو داخل سلول ایجاد میکنند که حضور این گره‌های تاو در داخل سلول سبب تغییر شکل سلول و اختلال در عملکرد طبیعی نورون‌ها میشود. در نتیجه وقتی پروتئین تاو بدین صورت، تغییر شکل پیدا می کند و پلاک‌های آمینویید هم در خارج سلول شکل میگیرد،عملکرد نورون‌ها هم از درون و هم از بیرون سلول مختل میشود.
در اثر این اختلال در این مولکول‌ها، باعث میشه که سلول‌ها دیگه نتونند عملکرد داشته باشند. سلول‌هایی که عملکرد طبیعی نداشته باشند به شکل سلولهای غیر طبیعی اطلاق میشوند و کم کم خود سلول میره به سمت مرگ سلولی. این سلولهای غیرطبیعی میبایست از محیط حذف بشوند. حذف سلولهای غیرطبیعی یک نوع حمایت سیستم بدن از خودش است. در اثر حذف این نورون‌ها مسلما بخشی از اون مغز که این اتفاق در آن افتاده کوچک میشود. در واقع این اتفاق برای بیماری آلزایمر اول از همه در بخش پری فرونتال یا بخش پیش جلویی مغز اتفاق میوفته که مربوط به حافظه‌های کوتاه مدت است. با پیشرفت آلزایمر، این اختلال به سایر سلول ها هم منتقل میشود و آثارش در بخشی از مغز به نام هیپوکامپ یا هیپوکامپوس (حافظه بلند مدت) مشاهده می شود. وقتی نورون های هیپوکامپ هم آسیب ببیند فرد حافظه بلند مدت و قدیمی خود را از دست خواهد داد. کم کم این اختلال به سایر قسمت‌های مغز هم منتقل میشود، به تبع از بین رفتن نورون‌ها، مرگ سلولی و مرگ سلولهای عصبی سایر فعالیت‌ها و حرکتهای بیمار هم دچار اختلال خواهد شد.
حالا که تا حدودی با روند این بیماری و علل اون آشنا شدیم، بهتر هست ببینیم که چه تدابیری می توانیم بیاندیشیم تا از آثار مخرب رادیکال‌های آزاد در مغز و سیستم عصبی جلوگیری کنیم. همانطور که پیش تر گفته شد کل این بیماری یک روند اکسیداسیون بنام استرس اکسیداتیو است. پس ما اگر راهی وجود داشته باشد ک با این روند مقابله کند، قاعدتا میتوان از ابتلا به بیماری و حتی در صورت ابتلا از پیشرفت ان جلوگیری کرد.
یکی از راه‌های حفاظت در برابر استرس اکسیداتیو تغذیه است، راه‌های دیگری مثل تحرک، مرتب در حالت فعالیت فکری و مغزی بودن هم هستند که تاثیرگذار می باشند. در رابطه با تغذیه، ترکیباتی در برخی از مواد خوراکی همانند عسل طبیعی وجود دارند که آنتی‌اکسیدان‌های بسیار قوی هستند. عسل‌های طبیعی بدلیل داشتن ترکیبات فنولی، آنتی‌اکسیدان‌های بسیار قوی هستند که سبب از بین رفتن رادیکال های آزاد در نورون ها می شوند که از ایجاد و پیشبرد و پیشرفت این بیماری جلوگیری می کنند.
بنابراین می توان گفت با مصرف مداوم و روزانه‌‌ی عسل‌های طبیعی میتوان از آسیب‌هایی که به ناچار در اثر استرس‌های محیطی و درونی در بدنمان ایجاد می شود. همانطور که میدانید ما نمیتوانیم خودمان را در برابر این استرس‌ها ایزوله کنیم، بلکه میتوانیم ترکیباتی مصرف و مواد غذایی استفاده کنیم که این مولکول‌های مخرب را در بدنمان از بین میبرند و ما را در برابر این آسیب‌ها محافظت میکنند. عسل‌های طبیعی بعنوان یک داروخانه کامل میتوانند از ابتلای افراد به آلزایمر جلوگیری کنند و در صورتی که این بیماری در حال شکل‌گیری است میتوانند از پیشرفت آسیب‌ها جلوگیری کنند.
